22 Mart 2015 Pazar

VANALAR

VANALAR
Teknelerde, özellikle de su seviyesinin altındaki tüm tesisat giriş ve çıkışları birer vana ile ilişkilendirilmelidir. Eski jargonda kingston valfinden alıntılanarak kinistin valfi olarak bilinen bu düzenek eğer yanlış malzeme seçilir ve doğru inşa edilmez veya değiştirilmez ise kısa sürede bozulmasına, su kaçırmasına hatta teknenin batmasına bile sebep olabilir, ihmal edilmemesi gereken önemli bir konudur.

Piyasada vana ve bağlantı elemanı (rekor, kovan veya dirsek) olarak kullanılabilecek 4 farklı malzeme var.

Klasik olanı pirinç vanalar. Küresel vanaların küresi paslanmaz çelik, yatağı plastik, gövdesi nikel kaplı pirinç ve kolu da saç. Oldukça ucuz (1'' olanı 22 TL) ve kolaylıkla her yerde bulunabiliyor. Ancak deniz suyu kullanımında zamanla sorunlar ortaya çıkabiliyor. Elektroliz sebebiyle sarı malzeme içerisindeki çinkonun eriyip, bakırın açığa çıkması sonucu vana veya bağlantıların çalışması daha önemlisi koparak su almaya sebep olması söz konusu. Buna engel olmak amaçlı vanaları anodlara bağlamak ve tekneyi galvanik izolatör ile özellikle sahilden elektrik alma durumunda izole etmek çok önemli. 
Çinko eridiğinde bakırın ortaya çıkması gövdenin kırmızılaşması veya yeşil-beyaz küflerle kendini gösterebilir. 5 yıldan uzun süren pirinç vana ve kovanların her karaya çıktığında elle kontrol edilmesi tavsiye olunuyor. Birçok üretici 10 yılı geçmiş tüm pirinç vana ve bağlantıların, iyi görünümde olsalar bile değişmesini önermekte. Vana kontrolü karada yapılır!
Deniz suyuna bağlı bahsi geçen elektrolize engel olmak için Avrupa normlarında DZR (Diszincefied ) tabir edilen bir malzeme mevcut. Ülkemizde halen üretimde standart olarak kullanılmıyor.
Bunun yerine daha sıklıkla kullanılan, uzun yıllar teknelerde altın standart malzeme olan bronz. Bronz dökümü standartları oldukça hassas olduğu için, ülkemizde sadece marka olmuş tekne malzemecilerinde satılan ürünler tavsiye ediliyor. Zaten piyasada marka olmamış bronz vana bulmak da pek mümkün değil. Eski adıyla West Marine’de satılan Grocco ürünler dünyada en çok satılan bronz vana markalarından birisi, ancak oldukça pahalı (1'' vana 120TL). Kötü tarafı standart diş olmayan, Amerikan normuna uygun NPT dişe sahip olmaları.
Bunlardan başka paslanmaz vanalar tabi ki de var. Bunlar kabaca 304 ve 316 olarak üretiliyor. Piyasada iki tip 304 var. Bir tanesi oldukça güvenilir olmakla beraber diğeri için aynı şeyi söylemek pek mümkün değil. Üzerinde normlar ve standartlar ile ilgili pek bir ibare yok.
316 ise gayet kabul görmüş vanalar. Bu tiplerde sorun bağlantı kovanlarında. Bu bağlantıların 316 olanları neredeyse vana fiyatına (110 TL).
Paslanmaz vanalarla ilgili bir husus, pirinç vanalarda olduğu kadar zengin bir ara eleman (rekor, kovan, nipel vb gibi) olmaması. Pirinç vanalarda bir hatta iki boy küçük rekor temin etmek mümkün iken, paslanmaz ürünlerde bu çok mümkün değil maalesef. En azından şimdilik.
Kaide itibarıyla deniz suyuyla temasta olan iki farklı metali birbiriyle ilişkilendirmemek gerekir.
4. ve son gurup malzeme ise plastik tabir edilen vanalar. Marin normlarda üretim yapan sektörün lider firması True Design. Bununla beraber plastik ürünler gittikçe artmakta buna bağlı olarak fiyatlar da ucuzluyor (60 TL ye kadar düşmüş durumda). Plastik vanalar, esasen orjinalde Marelon adlı malzemeden mamul oldukça güvenilir, hafif ve en önemlisi elektrolizden hiç etkilenmiyorlar. Aluminyum gibi gövde elektrolizinin hayati önem taşıdığı teknelerde neredeyse vazgeçilmez. Ahşap tekneler için tartışma sürüyor ancak yakın zamanda fiberglas seri üretim teknelerin tüm vanaları plastik olursa şaşırmamak lazım. Avantajlı tarafı bağlantı kovanı veya rekor olarak herhangi bir başka malzemeyi kullanmak mümkündür. Orijinal True Design plastik vanalar pek ucuz değil  (1'' vana 110TL) ama, piyasada marin standartlara uygun daha hesaplı örnekler mevcut.
True Design vanalarda, bir elektrik düzeneği ile vanaların açık veya kapalı olduğunu monitorize etmek mümkün olabilir.
Vanaların malzemesi ne olursa olsun, senede 3-4’er kere açılıp kapanmalıdır. Vana içerisinde oluşan kekamoz  veya elektrolizle ortaya çıkan paslanma sebebiyle vananın kilitlenmesi söz konusu olabilir.
Küresel vanayı, raftan alıp, çalışıp çalışmadığına bakarken parmak kaptırmak ve yaralanmalara sebep olmak gayet mümkün. DİKKAT!



9 Mart 2015 Pazartesi

Servis Botu ve Kullanımı

SERVİS BOTU veya DİNGİ
Bir yelkenli teknenin en büyük yardımcılarından birisi dingisi veya botudur. (Resim-71)
Açıkta demirde kalındığında sahile gidip gelmeyi, öte-beri taşımayı sağlar. İkinci demiri atmak, sahilden koltuk almak gibi zor manevralarda en büyük yardımcıdır. Teknenin karaya oturduğu ya da terki durumunda kurtarıcıdır.
Günümüzde dingiler veya botlar, yumuşak sistemlerden imal edilmektedirler. Yumuşak dingilerin, sert ahşaptan veya plastikten olanların tersine saklama kolaylığı vardır. Kolaylıkla demonte edilip uzun süreli, örneğin kış döneminde, depoda veya portuçta saklanmaları mümkündür. Yumuşak olukları için tekneye sürtünerek zarar vermezler. Daha dengelidirler ve daha hafiftirler. 2,5 metreye kadar olanlarını tek başına güverteye almak mümkündür. Güvertede baş üstünde veya yer müsaitse bumba altında ters kapak ederek taşınabilirler.
Plastik malzemeden üretilmiş şişme botların en büyük düşmanı sivri kaya veya iskele çivileriyle güneş ışığıdır.
Bununla beraber sert malzemeden mamul (ahşap veya fiber) botlar da mevcuttur. Bu tip olanlar, özellikle rüzgarlı havalarda şişme botlara kıyasla  kürek ile daha rahat kullanılırlar. Daha ağırdırlar, tekneye almak nispeten güçtür, sert küpeşteleri tekne bordasına zarar verebilir. Şişme botlara kıyasla daha dengesiz ancak daha yüksek taşıma kapasitesine sahiptirler.  

Bir botun en önemli elemanı küreği ve ıskarmozudur.

Günümüzde şişme botlar sert sabit taban (RIB), katlanır ahşap veya aluminyum taban veya ızgaralı modeller olarak üretilmektedirler.  Bunların en hafif olanı ızgaralı tabanlardır. Katlanmaları ve taşınmaları kolay belli bir boya kadar üretilirler. Katlanır tabanlar yine saklanmaları kolaydır ancak montajları ızgara tabanlara göre biraz daha zordur. Daha ağır ancak boy olarak daha büyük modellerde tercih edilirler. Tüp taşımak, ağır çapa taşımak ve kalabalık olarak bota binme durumlarında ızgara tabanlara göre daha stabildirler.
Botun Malzemeleri
Sert tabanlı botlar ise daha da büyük modellerde tercih edilir. Daha ağır ve pahalı modellerdir. Özellikle yüksek beygir gücü kullanımı söz konusu olan modeller için çok uygundur.
Botun kendisi ve yapısı kadar çokça tartışılan bir diğer husus nerede taşınacağıdır? Birçok tekneci sert hava ve dalgalı deniz haricinde botu arkadan çekmeyi tercih ederler. MOB veya suya herhangi birşey düşmesi durumunda acil kullanımı kolaydır, her yanaşma ve ayrılmada güverteye veya mataforaya almaya gerek kalmaz. Ancak bağı dikkatle yapılmalı, sık sık kontrol edilmelidir. Bir diğer yöntem motoru ayrıca alıp, botu başüstüne ters kapak etmektir. Genelde cenovaya çapariz etmesi haricinde hiçbir dezavantajı olmayan en güvenli taşıma yöntemi budur. Ancak oldukça meşakkatli bir işlemdir.
Bunu kolaylaştırmak için eğer düzenek uygunsa, botu güverteye ırgat veya varsa elektrikli vinç ile almak büyük kolaylıktır. 
Daha ağır motorlar ve botlar söz konusu olduğunda teknenin kıçında yer alan mataforalarla, botun askıya alınması kolaylaşır.
Servis botunun üzerine ingilizce Tender To kelimelerine ifade eden TT ile başlayacak şekilde teknenin isminin yazılması adettendir.

Dıştan Takma Motorlar

Botlarda genelde taşınması kolay, hafif, beygir gücü az, 2 veya 4 zamanlı benzinli motorlar kullanılır. Sığ sulara girmek çıkmak için, eğer özellikli bir dingi değilse kısa şaftlı olanlar tercih edilir. Daha ender olarak elektrikli motorlar kullanılır. Kendisi nispeten hafif olmakla beraber, ağır bir akü ve şarj sistemine ihtiyaç duyarlar.
2 zamanlı olan motorların benzinine 1/100 oranında bu işe uygun yağ karıştırılır.
Bu tip motorlar genel olarak Avrupa’da üretimi durdurulmuş olmakla beraber, 4 zamanlılara kıyasla daha hafif olması ve tuzlu suya daha dayanıklı olması sebebiyle tercih edilmektedirler.
Teknenin kıçında yer alan oynar askılı bir palanga düzeneği ile dıştan takmayı güverteye almak daha kolay olabilir.
Kısa ve düz deniz seyirlerinde, özellikle sabit taban botların aynalığında taşınmakla beraber, genelde motorun her seyir öncesi teknenin güvertesinde braketine alınıp sabitlenmesinde yarar vardır.
Aynı şekilde, bota takılan motorun bir ince veya tel ile botun aynasına sabitlenmesi önemlidir.
Her sezon sonu ana makine gibi, botun motorunun da bakımı yapılmalı, tatlı sudan geçirilmeli, karbüratördeki benzin bitene kadar çalıştırılmalıdır.
Bazı motorların benzin deposu üzerine monte iken, bazılarında ayrı bir depodan bağlantılar ile benzin alınır, bazılarında her ikisi de mümkün olabilir.
Genelde deniz suyu soğutmalı olan dıştan takma motorlar da her çalıştırmadan sonra su atımı kontrol edilmelidir.
Benzinle çalıştıklarından elektrik anahtarı çekilerek stop edilmesi mümkündür. Bu anahtarın özellikle tek başına yapılan seyirlerde, kullananın bileğine bağlanması adettendir. Denize düşme durumunda, anahtar yerinden çıkar ve motor stop eder.

1-Yedek benzin deposu
2-Benzin deposu dolum kapağı
3- Benzin deposu göstergesi
4-Benzin deposu hortumu
5-Hortum pompası
7-Akü
8-Kutup başı ve bağlantısı
9-Şaft
10-Kaldırma
11-Pervane
12-Su alma delikleri
13-Çalıştırma kaytanı
14-Vites kolu
15-Motor Braketi
16-Gaz kolu

17-Anahtar  ve stop butonu