VANALAR

VANALAR

Teknelerde, özellikle de su seviyesinin altındaki tüm tesisat giriş ve çıkışları birer vana ile ilişkilendirilmelidir. Eski jargonda kingston valfinden alıntılanarak kinistin valfi olarak bilinen bu düzenek eğer yanlış malzeme seçilir ve doğru inşa edilmez veya değiştirilmez ise kısa sürede bozulmasına, su kaçırmasına hatta teknenin batmasına bile sebep olabilir, ihmal edilmemesi gereken önemli bir konudur.

Piyasada vana ve bağlantı elemanı (rekor, kovan veya dirsek) olarak kullanılabilecek 4 farklı malzeme var.

Klasik olanı pirinç vanalar. Küresel vanaların küresi paslanmaz çelik, yatağı plastik, gövdesi nikel kaplı pirinç ve kolu da saç. Oldukça ucuz (1'' olanı 22 TL) ve kolaylıkla her yerde bulunabiliyor. Ancak deniz suyu kullanımında zamanla sorunlar ortaya çıkabiliyor. Elektroliz sebebiyle sarı malzeme içerisindeki çinkonun eriyip, bakırın açığa çıkması sonucu vana veya bağlantıların çalışması daha önemlisi koparak su almaya sebep olması söz konusu. Buna engel olmak amaçlı vanaları anodlara bağlamak ve tekneyi galvanik izolatör ile özellikle sahilden elektrik alma durumunda izole etmek çok önemli. 

Çinko eridiğinde bakırın ortaya çıkması gövdenin kırmızılaşması veya yeşil-beyaz küflerle kendini gösterebilir. 5 yıldan uzun süren pirinç vana ve kovanların her karaya çıktığında elle kontrol edilmesi tavsiye olunuyor. Birçok üretici 10 yılı geçmiş tüm pirinç vana ve bağlantıların, iyi görünümde olsalar bile değişmesini önermekte. Vana kontrolü karada yapılır!

Deniz suyuna bağlı bahsi geçen elektrolize engel olmak için Avrupa normlarında DZR (Diszincefied ) tabir edilen bir malzeme mevcut. Ülkemizde halen üretimde standart olarak kullanılmıyor.

Bunun yerine daha sıklıkla kullanılan, uzun yıllar teknelerde altın standart malzeme olan bronz. Bronz dökümü standartları oldukça hassas olduğu için, ülkemizde sadece marka olmuş tekne malzemecilerinde satılan ürünler tavsiye ediliyor. Zaten piyasada marka olmamış bronz vana bulmak da pek mümkün değil. Eski adıyla West Marine’de satılan Grocco ürünler dünyada en çok satılan bronz vana markalarından birisi, ancak oldukça pahalı (1'' vana 120TL). Kötü tarafı standart diş olmayan, Amerikan normuna uygun NPT dişe sahip olmaları.

Bunlardan başka paslanmaz vanalar tabi ki de var. Bunlar kabaca 304 ve 316 olarak üretiliyor. Piyasada iki tip 304 var. Bir tanesi oldukça güvenilir olmakla beraber diğeri için aynı şeyi söylemek pek mümkün değil. Üzerinde normlar ve standartlar ile ilgili pek bir ibare yok.

316 ise gayet kabul görmüş vanalar. Bu tiplerde sorun bağlantı kovanlarında. Bu bağlantıların 316 olanları neredeyse vana fiyatına (110 TL).

Paslanmaz vanalarla ilgili bir husus, pirinç vanalarda olduğu kadar zengin bir ara eleman (rekor, kovan, nipel vb gibi) olmaması. Pirinç vanalarda bir hatta iki boy küçük rekor temin etmek mümkün iken, paslanmaz ürünlerde bu çok mümkün değil maalesef. En azından şimdilik.

Kaide itibarıyla deniz suyuyla temasta olan iki farklı metali birbiriyle ilişkilendirmemek gerekir.

4. ve son gurup malzeme ise plastik tabir edilen vanalar. Marin normlarda üretim yapan sektörün lider firması True Design. Bununla beraber plastik ürünler gittikçe artmakta buna bağlı olarak fiyatlar da ucuzluyor (60 TL ye kadar düşmüş durumda). Plastik vanalar, esasen orjinalde Marelon adlı malzemeden mamul oldukça güvenilir, hafif ve en önemlisi elektrolizden hiç etkilenmiyorlar. Aluminyum gibi gövde elektrolizinin hayati önem taşıdığı teknelerde neredeyse vazgeçilmez. Ahşap tekneler için tartışma sürüyor ancak yakın zamanda fiberglas seri üretim teknelerin tüm vanaları plastik olursa şaşırmamak lazım. Avantajlı tarafı bağlantı kovanı veya rekor olarak herhangi bir başka malzemeyi kullanmak mümkündür. Orijinal True Design plastik vanalar pek ucuz değil  (1'' vana 110TL) ama, piyasada marin standartlara uygun daha hesaplı örnekler mevcut.

True Design vanalarda, bir elektrik düzeneği ile vanaların açık veya kapalı olduğunu monitorize etmek mümkün olabilir.

Vanaların malzemesi ne olursa olsun, senede 3-4’er kere açılıp kapanmalıdır. Vana içerisinde oluşan kekamoz  veya elektrolizle ortaya çıkan paslanma sebebiyle vananın kilitlenmesi söz konusu olabilir.

Küresel vanayı, raftan alıp, çalışıp çalışmadığına bakarken parmak kaptırmak ve yaralanmalara sebep olmak gayet mümkün. DİKKAT!